مصرف خودسرانه‌ داروهای اعصاب و روان چه بلایی سرتان می‌آورد؟| برخی پزشکان با هر علامتی فلوکستین و سرترالین تجویز می‌کنند| داروهای روان اعتیادآور هستند؟

همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: طبق آمارهای رسمیِ موجود، حدود ۳۰ درصد مردم ایران دچار اختلالات روانی هستند و نیاز مبرم به خدمات روانپزشکی دارند که در میان این اختلالات، افسردگی سهم بالاتری دارد.

بعضی از مردم برای درمان این اختلالات به روانشناس و روانپزشک مراجعه‌ می‌کنند اما بسیاری از آنها اقدام به مصرف خودسرانه داروهای اعصاب و روان می‌کنند و نمی‌دانند که این کار چه تبعات و عوارض بزرگی می‌تواند به همراه داشته باشد. بر اساس آمارها داروهای اعصاب و روان، یکی از بیشترین داروهایی هستند که خودسرانه مصرف می‌شوند.

خیلی از افراد پا را فراتر هم می‌گذارند و علاوه بر آن که خود، مصرف خودسرانه دارند، برای درمان افسردگی یا اصلاح اختلالات خواب یا کنترل استرس و اضطراب دوستان و خانواده نیز داروهایی مثل فلوکستین و سرترالین و آلپرازولام و زاناکس را تجویز می‌کنند و آنان را نیز به مصرف خودسرانه تشویق می‌کنند.

در بین بسیاری از مردم نیز این تصور وجود دارد که مصرف داروهای اعصاب و روان موجب وابستگی به دارو می‌شود و به همین دلیل برای درمان اختلال خود به روانپزشک مراجعه نمی‌کنند و اقدام به مصرف خودسرانه دارو می‌کنند و خودسرانه هم اقدام به قطع آن می‌کنند. موضوعی که می‌تواند پیامدهای ناگوار و ناخوشایندی برای و روح و روان و حتی جسم فرد داشته باشد.

مورد دیگری که روانپزشکان نسبت به آن هشدار می‌دهند، درباره پزشکان غیر روانپزشکی است که برخی داروهای اعصاب و روان را به بیماران خود که دچار اضطراب و غم و کلافگی هستند، تجویز می‌کنند. داروهایی که می‌توانند اختلالات افسردگی و نیز بیماری‌های زمینه‌ایِ روانپزشکی مانند اختلال دوقطبی را تشدید کنند و زندگی روزمره فرد را مختل سازند.

مصرف خودسرانه داروهای اعصاب و روان / مصرف خودسرانه دارو و احتمال تشدید افسردگی

دکتر منا کَروَندی، روانپزشک و متخصص اعصاب و روان در گفتگو با همشهری‌آنلاین می‌گوید: مصرف خودسرانه داروهای اعصاب و روان تبعات زیادی به همراه دارد. چون بعضی از افراد ممکن است صرفا به خاطر فشارهای اقتصادی، معیارهای تشخیص افسردگی را متوجه نشوند و مصرف خودسرانه دارو فقط عوارض دارویی برای آنها به جا بگذارد.

این روانپزشک می‌گوید: ممکن است فردی بیماری زمینه‌ای داشته باشد و نداند و مصرف این داروها می‌تواند با بیماری‌های زمینه‌ای او یا با داروهایی که برای درمان بیماری‌های جسمی مصرف می‌کند، تداخل پیدا کند و وضعیت جسمی و روحی او را بدتر کند.

به گفته دکتر کروندی، مصرف خودسرانه داروهای اعصاب و روان عوارض کمی ندارد؛ مشکلات معده، کاهش میل جنسی و تحت تاثیر قرار گرفتن روابط بین فردی تنها بخشی از این عوارض است.

این روانپزشک می‌گوید: اصلا ممکن است مشکل فرد، افسردگی ساده نباشد و تشخیص‌های دیگری از نوع اختلال دوقطبی داشته باشد که مصرف خودسرانه داروهای اعصاب و روان می‌تواند بیماری زمینه‌ایِ روانپزشکیِ او را هم تشدید کند. بنابراین مصرف خودسرانه این گونه داروها حتی اگر فشارهای اقتصادی و مالی و مشکلات دیگر زیاد باشد، هیچ توجیهی ندارد و فرد برای درمان باید به روانپزشک مراجعه کند.

آیا متخصصان غیر روانپزشک مجاز به تجویز داروهای اعصاب و روان هستند؟/ داروهای روان اعتیادآور هستند؟

این متخصص اعصاب و روان در پاسخ به این سوال که آیا غیر از روانپزشک‌ها، متخصصان دیگر ازجمله متخصص زنان می‌توانند در کنار داروهای مربوط به تخصص خود، داروهای اعصاب و روان را نیز برای بیماران خود تجویز کنند، می‌گوید: یک سری مباحث در همه رشته‌های پزشکی مشترک است و با این وجود گاهی درباره این مباحث مشترک با توجه به رفرنس‌ها اختلاف نظر وجود دارد. مثلا سندروم پیش از قاعدگی یک مبحث مشترک بین روانپزشک‌ها و متخصصان زنان است، اما این دلیل نمی‌شود که متخصص زنان در حوزه روانپزشک ورود کند و داروهایی را تجویز کند که امکان دارد بیماری فرد را تشدید کند. بنابراین به عنوان پزشک باید در این خصوص دقت و توجه زیادی داشته باشیم.

دکتر کروندی ادامه می‌دهد: کسی که به متخصص زنان مراجعه می‌کند، ممکن است علائمی مثل کلافگی، میل به گریه و غم را برای پزشک ذکر کند و زیاد مشاهده شده که پزشک هم برای چنین علائمی معمولا فلوکستین و گل‌ مغربی تجویز می‌کند. ولی یک اشکال خیلی بزرگ در این مورد وجود دارد و این است که یک نوع افسردگی‌های دیگری هم داریم که در زمینه اختلال دوقطبی هستند و اگر به این افراد فلوکستین تجویز کنیم بدون آن که شرح حال آنها را بدانیم، ممکن است علائم این افراد به فاز بالا یا فاز پایین اختلال دوقطبی برگردد. مثلا فرد افسرده است و با تجویز نادرست فلوکستین دچار شادی‌های غیرطبیعی، ولخرجی، پرحرفی، فکر شلوغ، انجام کارهای ریسکی، تنوع‌طلبی و ... می‌شود. بنابراین اگر متخصص زنان با تشخیص PMS (سندروم پیش از قاعدگی) برای ما دارویی تجویز می‌کند، حتما باید با متخصص اعصاب و روان درباره مصرف آن دارو مشورت کنیم. چون فلوکستین، دارویی روتین است که بیشتر مردم آن را می‌شناسند، ما اجازه نداریم که هرکس که علائم خُلقی دارد، آن را برایش تجویز کنیم.

این متخصص اعصاب و روان می‌گوید: در همه رشته‌های پزشکی ما مبحث اعصاب و روان داریم، اما این که مثلا پزشک ارتوپد به دلیل عصبانیت فرد یا پزشک رشته‌ای دیگر به خاطر اختلال خواب داروی آلپرازولام به بیمار بدهند، یک اشتباه بسیار بزرگ است. چون وقتی داروهایی را که در دسته پام/pam هستند مثل آلپرازولام (Alprazolam)، کولونازپام (Clonazepam)، کلردیازپوکساید (Chlordiazepoxide) و اوگسازپام (Oxazepam) برای فرد تجویز می‌کنیم، درواقع علامت‌درمانی می‌کنیم و خطر سوءمصرف این گونه داروها را در بیمار افزایش می‌دهیم.

این روانپزشک می‌گوید: وقتی ما به صورت غیرحرفه‌ای شروع به درمان یک سری علائم در بیماران می‌کنیم، هم بیمار را متضرر می‌کنیم و هم دیدگاه جامعه را به این سمت می‌بریم که داروهای اعصاب و روان اعتیادآورند و وابستگی می‌آورند. متاسفانه این ذهنیت نادرست در بسیاری از مردم وجود دارد.

نمی‌شود با هر علامتی فلوکستین و سرترالین تجویز کنیم/ تبعات مصرف خودسرانه داروهای اعصاب و روان

این متخصص اعصاب و روان ادامه می‌دهد: اگر متخصص زنان برای مثلا علائم پیش از قاعدگی دارویی تجویز کرد که در دسته داروهای اعصاب و روان است، حتما باید توسط متخصص اعصاب و روان هم بررسی شود و شرح حال کافی از بیمار گرفته ‌شود تا مشخص شود مصرف آن دارو برای او بجا و مناسب است یا نه. چون ممکن است فرد دچار افسردگی‌های مختلفی مثل اختلال استرس بعد از حادثه، اختلال دوقطبی، فاز پایین اسکیزوفرنی و موارد دیگر افسردگی باشد و اشتباه تشخیصی پزشک می‌تواند منجر به متضرر شدن بیمار شود.

دکتر کروندی می‌گوید: نمی‌شود که بیمار با هر علامت و شکایتی مثل غم، گریه، اضطراب، گریه، دلتنگی و کلافگی به ما مراجعه کرد، سریع برایش فلوکستین، سرترالین یا داروهای دیگر در حوزه اعصاب و روان تجویز کنیم. ما مثلا در مورد فشارخون یک عدد و رقم داریم که مجاز هستیم با توجه به آن عدد و رقم برای بیمار دارو تجویز کنیم. ولی در بیماری‌های اعصاب و روان با توجه به این که هیچ عدد و پارامتر آزمایشگاهی نداریم، بر اساس مصاحبه بالینی و اختلال عملکردی که برای بیمار ایجاد شده، دارو تجویز می‌کنیم. بنابراین هر فردی که با علامت گریه نزد ما آمد، برایش فلوکستین تجویز نمی‌کنیم یا به دوستان و رفقای خود نمی‌گوییم که من این دارو را خوردم و نشاط‌آور بوده و تو هم مصرف کن، حتما برای تو هم مفید است. این مشکلی است که از خیلی از مراجعین می‌شنویم.

این متخصص اعصاب و روان می‌گوید: در مورد افسردگی، فرد باید ۴ معیار و فاکتور از ۹ معیار و فاکتور موجود را داشته باشد تا ما برایش دارو تجویز کنیم. یا نوع افسردگی بیمار باید برای ما مشخص باشد. پس دارویی مثل فلوکستین یا مثلا سرترالین برای همه افراد مناسب نیست.

این روانپزشک اضافه می‌کند: درضمن در کسانی که کاهش میل جنسی دارند، مصرف خودسرانه داروهای اعصاب و روان می‌تواند این مشکل را در آنها تشدید ‌کند. همچنین موجب اختلال نعوظ در آقایان می‌شود. یا اگر خانمی خودسرانه آن را مصرف کند، اصلا قادر به برقراری رابطه جنسی با همسرش نخواهد بود. اینها بعضی از مشکلاتی است که در نتیجه‌ی استفاده نادرست از داروهای اعصاب و روان پیش می‌آید و افراد باید مراقب باشند.